Trước bối cảnh tình hình thế giới, khu vực có nhiều biến động phức tạp, khó lường; thành tựu của cuộc cách mạng công nghệ lần thứ 4, nhất là sự phát triển của công nghệ thông tin, trí tuệ nhân tạo, truyền thông hiện đại, mạng xã hội phát triển vượt bậc, đang đặt ra nhiều cơ hội và thách thức đan xen đối với công tác tư tưởng của Đảng nói chung và trên địa bàn tỉnh nói riêng. Xác định rõ đâu là cơ hội, đâu là thách thức, làm sao để vượt qua thách thức, biến thách thức thành cơ hội phát triển…luôn là những trăn trở của cán bộ, công chức Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy Trà Vinh.

1. Thực trạng, bối cảnh xã hội tác động đến công tác tư tưởng của Đảng trên địa bàn tỉnh trong thời gian qua

* Sự bùng nổ thông tin, nhất là thông tin sai sự thật, thông tin thiếu kiểm chứng trên internet và mạng xã hội:

Trên nền tảng internet, mạng xã hội “nở rộ” với vô số hình thức, đáp ứng nhu cầu kết nối, chia sẻ và nhu cầu thông tin… của người dùng. Internet và mạng xã hội trở thành môi trường sống thứ 2 của con người và là không gian cung cấp thông tin trọng yếu, nơi con người có thể kết nối, chia sẻ, tương tác thông tin một cách nhanh, nhạy. Sự xuất hiện của vô số “nhà báo mạng”, “phóng viên phây”… khi mỗi người, ai cũng có thể phát tin, truyền tin…. đã dẫn đến tình trạng bùng nổ thông tin, thậm chí thông tin phiếm diện, thiếu kiểm chứng, sai sự thật, tin giả… tràn lan. Bên cạnh đó, với tỉ lệ người dùng internet và mạng xã hội ở Việt Nam rất cao, có 73,2% dân số dùng internet, 70,4 triệu tài khoản facebook, 62,5 triệu người dùng youtube, 74,7 triệu tài khoản zalo, 39,91 triệu tài khoản tiktok, trong đó nhóm từ 18 đến 34 tuổi chiếm 56,3% tổng số người dùng internet, mạng xã hội ở Việt Nam, đến nay người dân đã hình thành thói quen thường nhật xem và tương tác thông tin trên internet và mạng xã hội, coi đó là kênh để nắm bắt thông tin hàng ngày. Với sự xuất hiện các kênh thông tin, "nhà báo mạng" tràn lan, cộng với thói quen "xem lướt" thông tin của người dân đã tác động và ảnh hưởng không nhỏ đến công tác tư tưởng của Đảng trên địa bàn tỉnh.

* Trình độ đội ngũ cán bộ làm công tác tư tưởng không đồng đều, chưa đáp ứng tốt yêu cầu nhiệm vụ trong giai đoạn mới

Trong những năm gần đây, thuật ngữ “thế hệ Z” và “công dân đám mây” dường như không còn quá xa lạ với nhiều người, những thuật ngữ đó dùng để chỉ nhóm người được sinh trong khoảng đầu thập niên 1990 đến khoảng năm 2015. Thế hệ Z là thế hệ đầu tiên lớn lên và tiếp cận internet cùng các thiết bị kỹ thuật số và điện tử từ nhỏ, được xem là “công dân thời đại kĩ thuật số”, “công dân đám mây”. Trà Vinh hiện có khoảng hơn 43% dân số thuộc thế hệ Z. Trong điều kiện còn những hạn chế nhất định, việc “đi cùng” để định hướng tư tưởng cho thế hệ này cũng là một vấn đề đòi hỏi những người làm nhiệm vụ công tác tư tưởng của Đảng phải thực sự năng động, tích cực, có trình độ và am hiểu về công nghệ thông tin; có chuyên môn sâu về internet và mạng xã hội và hiểu những đặc điểm tính cách của thế hệ Z…Từ thực trạng trên đã và đang trực tiếp tác động đến hiệu quả công tác tư tưởng của Đảng trên địa bàn tỉnh, cả cơ hội và thách thức.

2. Cơ hội và thách thức của công tác tư tưởng

* Cơ hội đổi mới, phát triển công tác tư tưởng của Đảng

- Nâng cao kiến thức, kỷ năng, trình độ chuyên môn, hiệu quả công tác của đội ngũ làm công tác tư tưởng: cán bộ, công chức, những người làm công tác tư tưởng có điều kiện tiếp xúc với khoa học công nghệ hiện đại, sử dụng các phương pháp, hình thức tuyên truyền mới… góp phần nâng cao kiến thức, kỷ năng, trình độ chuyên môn, hiệu quả công tác của đội ngũ cán bộ làm công tác tư tưởng của Đảng.

- Tiếp cận rộng rãi nhiều đối tượng và các tầng lớp nhân dân, mở rộng phạm vi, đối tượng tuyên truyền: Ước đến cuối năm 2022, 100% xã, phường, thị trấn trên địa bàn tỉnh có hệ thống Internet băng rộng cáp quang và phủ sóng di động 3G, 4G. Tổng số thuê bao điện thoại di động là 1.194.915 thuê bao, mật độ 108,6 thuê bao/100 dân ; tổng số thuê bao Internet là 835.006 thuê bao, mật độ 75,86 thuê bao/100 dân… có thể nói, hầu hết người dân trong tỉnh đều có thể tham gia vào môi trường internet và mạng xã hội. Như vậy, khi đội ngũ làm công tác tư tưởng, tham gia hiệu quả vào môi trường mạng để thực hiện công tác tuyên truyền, cung cấp thông tin, định hướng tư tưởng thì có thể kết nối rộng rãi với tất cả mọi người dân đang sinh sống trên địa bàn tỉnh.

- Cung cấp thông tin chính thống đến với người dân, góp phần định hướng tư tưởng, định hướng dư luận: Công nghệ số, quá trình toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế giúp đội ngũ làm công tác tư tưởng có được cơ hội quảng bá, tuyên truyền nền tảng tư tưởng của Đảng, quảng bá tiềm năng, thế mạnh của tỉnh đến bạn bè thế giới và các tỉnh, thành trong nước; tuyên truyền chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước; kịp thời cung cấp thông tin chính thống đến với mọi người dân thông qua các thiết bị điện tử, internet và các nền tảng mạng xã hội.

- Kịp thời nắm bắt tư tưởng, tâm trạng xã hội: Internet và mạng xã hội với những đặc tính tốc độ kết nối nhanh, phạm vi chia sẻ rộng, hiệu quả tác động lớn, đã trở thành nơi con người bày tỏ quan điểm, ý kiến của mình đối với các sự việc mình quan tâm. Do đó, Internet và mạng xã hội là không gian mang trạng thái tinh thần xã hội rõ nét. Khi đó, lực lượng làm công tác tư tưởng có thêm điều kiện tiếp cận, khai thác, nắm bắt tư tưởng, các trạng thái, xu hướng tâm lý, xã hội của công đồng mạng có kết nối, liên quan đến tỉnh.

- Chính quyền số, hạ tầng số được quan tâm xây dựng và từng bước hoàn thiện, là điều kiện, cơ hội để ngành tuyên giáo thực hiện các đột phá trong chuyển đổi số, nâng cao hiệu quả công tác tư tưởng: Xác định chuyển đổi số là xu thế tất yếu của sự phát triển, các cấp ủy Đảng, chính quyền trên địa bàn tỉnh đã triển khai đồng bộ nhiều giải pháp: xây dựng cơ chế, chính sách; đẩy mạnh ứng dụng công nghệ trong chỉ đạo điều hành, đầu tư cơ sở vật chất.. nhằm từng bước hoàn thiện hạ tầng số, góp phần xây dựng chính quyền số trên địa bàn tỉnh…. Những “hậu thuẫn” trên, là cơ hội để ngành tuyên giáo thực hiện các đột phá trong chuyển đổi số, nâng cao hiệu quả công tác tư tưởng trên địa bàn tỉnh.

* Thách thức đối với công tác tư tưởng trên địa bàn tỉnh

- Vấn đề an ninh mạng ngày càng trở nên nghiêm trọng: Với sự phát triển mạnh mẽ của của Internet và mạng xã hội, vấn nạn tin giả, tin sai sự thật, tin thiếu kiểm chứng tràn lan trên không gian mạng…  ngày càng trở nên nghiêm trọng, cùng với sự du nhập của các trào lưu tư tưởng, văn hóa, lối sống nhanh, lối sống thực dụng, hưởng thụ của các nước vào Việt Nam qua môi trường mạng. Nghiêm trọng hơn là khi các thế lực thù địch, phản động lợi dụng mạng xã hội xuyên tạc, nói xấu Đảng, Nhà nước và chế độ, lôi kéo, kích động bạo loạn, biểu tình, gây rối trật tự công cộng… Cụ thể, lợi dụng tính tương tác, kết nối nhanh của facebook, nhiều đối tượng dân tộc chống đối cực đoan đã tổ chức ghi hình, phát trực tiếp (livestream), đăng bài viết… vu cáo chính quyền tỉnh đàn áp dân tộc…, xuyên tạc lịch sử vùng đất Nam bộ… làm ảnh hưởng, thậm chí tác động tiêu cực đến tư tưởng, tâm trạng của một bộ phận người dân.

- Nguồn nhân lực thiếu cả lượng và chất. Trong bối cảnh phát triển mạnh mẽ của công nghệ truyền thông đa phương tiện, mạng xã hội và trí tuệ nhân tạo (AI), để có thể thu hút sự quan tâm của cộng đồng mạng, có thể dẫn dắt truyền thông mạng xã hội, định hướng tư tưởng, thì những sản phẩm tuyên truyền phải vừa độc đáo, hấp dẫn vừa đảm bảo tính kịp thời, chính xác của thông tin, đáp ứng nhu cầu và định hướng việc tiếp cận thông tin, dư luận của người dân. Tuy nhiên, với số lượng biên chế hiện có cùng với những hạn chế nhất định về chuyên môn, phương tiện kỹ thuật, các cơ chế tài chính hiện nay… thì việc ứng dụng công nghệ hiện đại, trí tuệ nhân tạo phục vụ công tác tuyên truyền, định hướng tư tưởng đôi khi còn lúng túng và chỉ thực hiện ở một vài hình thức nhất định, chưa thể khai thác hết các tính năng ưu việt của công nghệ AI.

3. Chủ động, linh hoạt, biến thách thức thành cơ hội phát triển

Quán triệt quan điểm: “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ nội dung và phương thức công tác tư tưởng theo hướng chủ động, thiết thực, kịp thời và hiệu quả”, trong bối cảnh công nghệ số, trí tuệ nhân tạo và mạng xã hội phát triển mạnh mẽ, Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy Trà Vinh đã tận dụng cơ hội sẵn có, thực hiện đồng loạt nhiều giải pháp để nâng cao hiệu quả công tác tư tưởng trên địa bàn tỉnh, trong đó, tập trung chuyển đổi số trong lĩnh vực tuyên giáo.

3. 1. Thành lập Tổ chuyển đổi số trong cơ quan Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy

Xác định con người là yếu tố quan trọng, quyết định hiệu quả công tác chuyển đổi số của cơ quan, Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy Trà Vinh thành lập Tổ chuyển đổi số gồm những đồng chí có trình độ, sự am hiểu sâu, có kinh nghiệm trong giải quyết, xử lý các vấn đề liên quan đến internet, mạng xã hội, các ứng dụng công nghệ. Từng đồng chí có trách nhiệm xây dựng kế hoạch, giải pháp và lộ trình chuyển đổi số ở lĩnh vực mình phụ trách. Nhờ đó, công tác chuyển đổi số của Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy Trà Vinh được triển khai một cách bài bản, khoa học, hiệu quả.

2. Đẩy mạnh chuyển đổi số trên lĩnh vực công tác tư tưởng: được thực hiện trên 03 vấn đề chính: dữ liệu số, phương thức số và môi trường số

- Từng bước hình thành nguồn dữ liệu số trên lĩnh vực tuyên giáo: Thời gian qua, Ban Tuyên giáo Trà Vinh đã số hóa một số nguồn dữ liệu, hình thành 41 sách điện tử, như: Thông tin Công tác tư tưởng, các ấn phẩm tuyên truyền do tỉnh biên soạn và hành; thiết kế trên 100 sản phẩm inforgraphic tuyên truyền các ngày lễ lớn, các sự kiện chính trị, các văn bản chỉ đạo của Tỉnh ủy, Nghị quyết của Hội đồng nhân dân; 24 bản tin audio sử dụng công nghệ AI; 36 video clip nó nội dung là các chỉ thị, nghị quyết của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước, đề cương tuyên truyền các ngày lễ, kỷ niệm. Đặc biệt, tỉnh đã triển khai Đề án Sổ tay đảng viên điện tử với sự tích hợp nhiều phương thức tổ chức học tập Nghị quyết, sinh hoạt chi bộ với nhiều nguồn tư liệu, kịp thời cung cấp thông tin cho đảng viên trên địa bàn tỉnh.

Một số sản phẩn chuyển đổi số của của Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy

Các sản phẩm tuyên truyền tồn tại dưới dạng số, được chia sẻ rộng khắp, không bị hạn chế bởi không gian và thời gian, đáp ứng tối đa nhu cầu thông tin của người dân.

- Đổi mới phương thức công tác tư tưởng theo hướng hiện đại

+ Công tác tư tưởng được thực hiện linh hoạt, mọi nơi, mọi lúc, không bị gò bó bởi không gian hội trường, các cuộc họp chi bộ. Với hạ tầng số và nguồn dữ liệu số đã xây dựng, cho phép Tuyên giáo Trà Vinh thực hiện nhiệm vụ công tác tư tưởng với hầu hết các đối tượng ở bất kỳ nơi đâu, lúc nào. Với một chiếc điện thoại thông minh, người dân có thể truy cập nguồn dữ liệu số của tuyên giáo; tự do lựa chọn thông tin theo nhu cầu tìm hiểu của bản thân.

- Từng bước hiện đại hóa môi trường công tác tuyên giáo, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ mới phục vụ công tác tuyên truyền, định hướng tư tưởng. Nhằm thích ứng với xu hướng về cách thức tiếp cận thông tin của người dân, tăng cường tương tác, lắng nghe ý kiến phản hồi, tâm tư, tình cảm của người dân, Ban Tuyên giáo Trà Vinh mở rộng môi trường hoạt động công tác tuyên giáo lên môi trường mạng. Hiện tại, Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy đang vận hành 01 website (có trên 7.120.000 lượt người truy cập, trung bình mỗi tháng có trên 53.000 lượt người truy cập), 02 fanpage (Fanpage Nghị quyết cuộc sống có trên 56.000 người theo dõi, tiếp cận 60.000 lượt người xem tin/tháng, Fanpage Trà Vinh 24/7 có gần 71.000 người theo dõi, hàng tháng tiếp cận trên 280.000 lượt người xem tin/tháng), 01 nhóm facebook (trên 13.000 thành viên, 01 kênh youtube, 02 tài khoản tiktok, 01 tài khoản Zalo offical  (trên 13.000 người quan tâm, hàng tháng khoảng 400.000 lượt độc tin). Ngoài ra, Ban Tuyên giáo Trà Vinh đang vận hành thử nghiệm trang https://chuyendoiso.tuyengiaotravinh.vn/. Tất cả dữ liệu tuyên giáo đều được số hóa thành các bản tin audio, video thu hút rất đông đảo người xem.

Với phương thức kết nối hiện đại, mở ra một cách thức hoạt động mới đối với công tác tư tưởng của Đảng trên địa bàn tỉnh, đó là: kết nối theo hướng mở, tăng cường tương tác với người dân, phát huy dân chủ, để nghe những phản hồi, tâm tư nguyện vọng của người dân. Qua đó, đội ngũ cán bộ làm công tác tư tưởng của Đảng đã kịp thời nắm, phát hiện các vấn đề mới phát sinh trong đời sống tư tưởng của người dân; kịp thời tham mưu cấp ủy chỉ đạo, giải quyết tốt những vấn đề người dân quan tâm.

Thanh Đoàn - Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy