Ông Nguyễn Văn Dấu nhận danh hiệu Nghệ nhân Nhân dân

NNND Nguyễn Văn Dấu sinh năm 1943 tại xã Mỹ Hòa, huyện Cầu Ngang, tỉnh Trà Vinh hiện tại ông sinh sống tại huyện Càng Long. Năm mười ba tuổi, Nguyễn Văn Dấu mua đĩa hát về tự mày mò học đàn. Sau đó, ông được gia đình cho lên Trà Vinh học chữ và học đờn ở ban cổ nhạc của nhạc sư Hồng Tấn Phát. Ông sớm trở thành hạt nhân của phong trào ĐỜN CA TÀI TỬ ở Trà Vinh khi tuổi đời còn rất trẻ vừa hát hay lại còn đờn giỏi. Từ đó đến nay, ông cùng với các nghệ nhân như Nghệ nhân ưu tú (NNƯT) Tấn Thành, NNƯT Ngọc Hào…là trụ cột của phong trào ĐỜN CA TÀI TỬ tỉnh nhà. Ông luôn được người trong nhạc giới tài tử nể phục và quí mến bởi tài năng và đức độ.

Lật lại những trang ký ức của cuộc đời đàn hát, ông vẫn nhớ như in những niềm vui pha lẫn nỗi ưu tư cho kiếp con tằm. Đối diện với ông, người nghệ nhân đã ở tuổi 80, trên người nhiều thương tật vì tai nạn giao thông, hậu quả của những lần đi đờn hát giao lưu, đi dạy đờn, dạy ca, đi “truyền lửa” cho những người đam mê đờn ca tài tử. Để gắn bó lâu dài với đờn ca tài tử, ông đã làm rất nhiều nghề, có lúc ông phải chạy xe ôm, bán thịt heo, bán hàng tạp hóa…để nuôi sống gia đình và nuôi nghề. Thế mới biết, âm nhạc tài tử đã mê hoặc lòng người như thế nào.

Với NNND Nguyễn Văn Dấu, đờn ca tài tử vô cùng quyến rũ. Ông chưa bao giờ từ chối bất kỳ buổi giao lưu nào, ở bất cứ nơi đâu dù xa xôi cách mấy khi được mời là ông đều có mặt. Ngày nay, cuộc sống đủ đầy hơn, không còn lo chuyện cơm áo gạo tiền nên ông cũng thường xuyên tổ chức các cuộc giao lưu đờn ca tài tử tại nhà với các câu lạc bộ đờn ca tài tử khu vực ĐBSCL, thành phố Hồ Chí Minh. Trong những buổi giao lưu, NNND Nguyễn Văn Dấu luôn đặt chất lượng lên hàng đầu để nâng cao trình độ nhận thức về đờn ca tài tử cũng như ngón đờn và giọng ca cho những người tham gia.

NNND Nguyễn Văn Dấu đờn Guitare phím lõm

NNND Nguyễn Văn Dấu là một trường hợp đặc biệt, ông vừa hát hay lại còn đờn giỏi. Chất giọng của ông trầm lắng, điêu luyện nhất vẫn là cách xử lý hơi, giọng đúng chất tài tử, đặc biệt là những bài bản khó ông ca càng hay hơn. Về đờn, ngón đờn của NNND Nguyễn Văn Dấu được những người trong giới đánh giá rất cao và ông cũng là người đờn điêu luyện nhiều nhạc cụ như: guitare phím lõm, kìm, sến…Đáng quí hơn, ông là một trong số rất ít các nghệ nhân hiện nay ở Trà Vinh nắm vững các bản trong 20 bản tổ của nhạc tài tử.

Vai trò của người nghệ nhân phải thể hiện được ba chức năng là sáng tạo, trình diễn và truyền nghề thì NNND Nguyễn Văn Dấu hội đủ cả ba. Ông tìm tòi và tập luyện những bản đờn khó, xưa cũ, ít người sử dụng để truyền dạy cho các học trò, trong đó nổi bật nhất là bản Khúc hận nam quan, Ngũ châu minh phổ... Đây là bản khó trong cách xử lý cả hơi lẫn nhịp. Để đờn và ca được bản Khúc hận nam quan, người thể hiện phải sử dụng nhuần nhuyễn cả bốn thể điệu là bắc, nam, oán, hạ. Chỉ trong hai mươi lăm câu nhưng Khúc hận nam quan thể hiện khá đầy đủ các tính chất đặc trưng nhất của nhạc tài tử, rất độc đáo và nó cũng thể hiện được trình độ của người chơi. Đó là cái tâm của người tài tử là không dừng lại, không thỏa mãn với những gì mình đã làm được. Chính nhờ có những người như ông mà đờn ca tài tử luôn có sức sống mới và mãi được lưu truyền.

Về truyền nghề, NNND Nguyễn Văn Dấu đã dạy cho hơn 100 học trò cả đờn và ca. Những học trò của ông trở thành nòng cốt trong hoạt động đờn ca tài tử trong huyện Càng Long và Trà Vinh. Gia đình ông được xem là gia đình tài tử với ba thế hệ nối tiếp nhau. Ông có bảy người con thì có đến năm người con trai đều theo nghề đàn ca của ông. Ngày ông nhận danh hiệu NNND cũng là ngày người con trai thứ bảy của ông là nghệ nhân Nguyễn Hoài Việt nhận danh hiệu NNƯT. Đây là trường hợp hiếm hoi và là vinh dự của gia đình tài tử NNND Nguyễn Văn Dấu và cho cả tỉnh Trà Vinh. NNƯT Nguyễn Hoài Việt đờn thành thạo 03 nhạc cụ (guitare phím lõm, tranh, kìm) đoạt 02 huy chương vàng và 01 huy chương bạc tại các cuộc Liên hoan đờn ca tài tử quốc gia, 05 huy chương vàng tại Liên hoan đờn ca tài tử tỉnh Trà Vinh và là cộng tác viên thường trực của Đài PT&TH tỉnh Trà Vinh, Trung tâm văn hóa tỉnh. NNND Nguyễn Văn Dấu đã truyền nghề cho các cháu nội và cháu ngoại có chất giọng tốt, ca được nhiều bài bản trong 20 bản tổ và một số bài khó như: Khúc hận nam quan, Tân thanh, Ngũ khúc long phi mà giới tài tử ở Trà Vinh chưa ai thể hiện được. Một gia đình có ba thế hệ nối tiếp nhau gắn bó với đờn ca tài tử và có đóng góp rất lớn để bảo tồn và phát huy dòng âm nhạc đặc trưng của vùng đất phương Nam là điều rất đáng trân trọng.

Với tài năng và lòng nhiệt huyết, NNND Nguyễn Văn Dấu còn có những đóng góp rất lớn cho việc xây dựng phong trào đờn ca tài tử ở Trà Vinh. Trong những cuộc Liên hoan đờn ca tài tử do Sở VH-TT&DL tổ chức ông đều có mặt. Từ năm 1995 đến nay, NNND Nguyễn Văn Dấu cùng với NNƯT Tấn Thành, NNƯT Hoài Việt, NNƯT Ngọc Hào, nghệ nhân Văn triển…luôn gắn bó với Đài PT&TH Trà Vinh để thực hiện những chương trình ca cổ, tài tử. Tiếng đàn của ông đã đệm cho trên 200 bài ca vọng cổ, tài tử phát trên sóng phát thanh và truyền hình. Chính tiếng đàn và giọng ca của NNND Nguyễn Văn Dấu đã làm cho các chương trình thêm phong phú, hấp dẫn khán giả, góp phần khơi dậy phong trào văn nghệ ở tỉnh Trà Vinh.

Ở tuổi 80, nhưng ông vẫn miệt mài tìm tòi, sáng tạo, vẫn say sưa với cung đàn, tiếng hát và truyền nghề lại cho thế hệ mai sau. Gần trọn đời người, ông cống hiến hết mình cho nghệ thuật Đờn ca tài tử. Với ông, ngọn lửa đam mê chưa bao giờ hạ nhiệt dù đã quá tuổi xế chiều. Ông tâm sự: Còn hơi thở là tôi còn hát, còn đàn, còn dạy cho các em, các cháu để lưu truyền bộ môn nghệ thuật này lại cho thế hệ mai sau. Đây là lời tâm huyết của cuộc đời ông dành cho đờn ca tài tử như con tằm rút ruột nhả đến sợi tơ cuối cùng.

Nghệ nhân Nguyễn Văn Dấu được Chủ tịch nước phong tặng danh hiệu NNƯT năm 2015 và danh hiệu NNND năm 2022. Đây là thành quả vô cùng xứng đáng dành cho người nghệ nhân như ông đã bỏ ra hơn 60 năm cống hiến cho nghệ thuật đờn ca tài tử và đây cũng là niềm vinh dự cho tỉnh Trà Vinh đã có được người NNND đầu tiên.

Nguyễn Văn Chót