Kỳ 1: Phù Nam - cư dân và Nhà nước đầu tiên trên vùng đất Nam Bộ

Ai là những chủ nhân đầu tiên của vùng đất Nam Bộ là một câu hỏi lớn của lịch sử và không dễ giải đáp, bởi văn tự và những dữ kiện lịch sử mới chỉ được ghi chép cách đây mấy nghìn năm. Tuy nhiên, từ những thư tịch cổ còn giữ lại đến hôm nay thì vùng đất Nam Bộ là lãnh thổ xưa của một vương quốc có tên gọi Phù Nam. Người Phù Nam chính là những chủ nhân đầu tiên đã thiết lập nên nhà nước ở vùng đất Nam Bộ hiện nay.

Các thư tịch cổ của Trung Quốc còn giữ lại đến hôm nay đã ghi chép rất nhiều các dữ kiện về vương quốc Phù Nam. Các sách có chép về Phù Nam bao gồm: 1) Tấn Thư, 2)Tống thư, 3) Nam Tề thư, 4) Lương Thư, 5) Tùy thư. 6) Cựu Đường thư, 7) Tân Đường thư, 8) Tân ngũ, 9) Tống sử và 10) Nguyên sử.

Tấn thư chép: “Phù Nam, cách phía Tây Lâm Ấp (tức Chiêm Thành - NV) hơn ba ngàng dặm, ở trong vịnh biển lớn, địa giới nước ấy dài rộng ba ngàn dặm, có thành ấp cung thất. Người (nước ấy) đều đen xấu, tóc quăn, cởi trần, đi đất. Tính cách thật thà, không làm việc trộm cướp, lấy trồng cấy làm nghề chính, trồng một lần, thu hoạch trong ba năm…[1]”.

Tống thư, quyển 97 chép: “Nước Phù Nam, các năm Nguyên Gia thứ mười một (434), Mười hai (435), Mười lăm (438), đời Thái tổ, quốc vương là Trì Lê Bạt Ma (tức Sri Indravacman) đều sai sứ sang phụng cống[2]”.

Nam Tề thư chép: “Nước Phù Nam, ở trong vịnh Tây Man, ven biển phía Nam nam Nhật Nam, dài rộng hơn ba ngàn dặm, có sông lớn từ phía Tây chảy đổ ra biển (…). Cuối đời (Lưu) Tống, vua Phù Nam họ Kiều Trần Như, tên là Xà Da Bạt Ma, sai buôn bán hàng hóa đến Quảng Châu. Đạo nhân người Thiên Trúc (tức Ấn Độ - NV) là Na Dà Tiên đi nhờ thuyền định về nước, gặp gió to dạt đến Lâm Ấp, bị cướp hết tiền của hàng hóa. Na Già Tiên đi đường tắt về được Phù Nam…[3]”.

Lương thư, quyển 54 chép: “Nước Phù Nam ở trong vịnh lớn phía Tây Nam quận Nhật Nam, cách Nhật Nam độ bảy ngàn dặm, cách Tây Nam Lâm Ấp hơn ba ngàn dặm. Đô thành cách biển năm trăm dặm. Có sông lớn rộng mười dặm, từ phía Tây Bắc, chảy sang phía Đông đổ ra biển. Nước ấy dài rộng hơn ba ngàn dặm, đất thấp trũng mà phẳng rộng, khí hậu phong tục đại khái giống Lâm Ấp. sản vàng, bạc, đồng, thiếc, trầm hương, ngà voi, công trả, vẹt ngũ sắc…[4]” v.v…

Từ các ghi chép khá đầy đủ trong chính sử Trung Quốc, Phù Nam chính là quốc gia mà phần lãnh thổ ngày nay chính là Nam Bộ của Việt Nam.

Bản đồ vương quốc Phù Nam (wikipedia tiếng Việt)

Từ các thành tựu của nghiên cứu lịch sử, nhất là khảo cổ học, các nhà khoa học hiện nay cơ bản thống nhất Phù Nam xuất hiện khoảng đầu Công nguyên và biến mất vào khoảng thế kỷ thứ VII[5]. Dấu mốc đánh dấu sự biến mất của một quốc gia đã từng cường thịnh - Phù Nam là việc chính sử Trung Quốc không ghi nhận nước Phù Nam sang tiến cống.

GS, TSKH Vũ Minh Giang cho biết: “Mùa xuân năm 1944 nhà khảo cổ học Pháp Louis Malleret đã tiến hành một cuộc khai quật có ý nghĩa lịch sử ở khu vực gần núi Ba Thê (nay thuộc địa phận xã Vọng Thê, huyện Thoại Sơn, tỉnh An Giang). Từ sau cuộc khai quật này bắt đầu xuất hiện khái niệm văn hóa Ốc Eo và một cách tự nhiên các nhà khoa học đã dễ dàng đi tới nhận định rằng vấn đề Phù Nam không thể tách rời vấn đề Ốc Eo. Hay nói cách khác, hoàn toàn có cơ sở khoa học nếu đồng nhất những di vật thuộc văn hoá Ốc Eo là di tích văn hoá vật thể của nước Phù Nam. Vấn đề này đã được khắng định trong nhiều tác phẩm và hội thảo khoa học, đặc biệt là hội thảo về Văn hoá Ốc Eo - Phù Nam do Bộ Khoa học - Công nghệ tổ chức tại Thành phố Hồ Chí Minh năm 2004, nhân kỷ niệm 60 năm sự kiện phát hiện văn hóa ốc Eo. Các học giả cũng đã khẳng định Ốc Eo là một nền văn hoá có nguồn gốc bản địa, ít ra là từ thời đại kim khí và trong thời kỳ cường thịnh nhất, Phù Nam đã phát triển thành một đế chế rộng lớn bao gồm toàn bộ phần phía nam bán đảo Đông Dương (Nam Bộ của Việt Nam hiện nay, nước Campuchia, một phần nam Lào), một phần Thái Lan và bán đảo Malaca, nhưng trung tâm vẫn là vùng đất Nam Bộ[6]”.

Trong thời kỳ cổ đại, người ta coi chiến tranh là một phương tiện hữu hiệu để giải quyết mọi xung đột, mọi tranh chấp quốc tế. Nó được thừa nhận như “quyền” của mỗi quốc gia, dân tộc -“quyền được tiến hành chiến tranh”. Tuy nhiên, con người ngày càng văn minh tiến bộ thì càng đặt ra các luật lệ để hạn chế chiến tranh, ngăn ngừa sử dụng vũ lực. Công ước Lahaye năm 1899 về hòa bình giải quyết tranh chấp quốc tế và Công ước năm 1907 về hạn chế sử dụng vũ lực đối với quốc gia vi phạm cam kết quốc tế là những công ước quốc tế toàn cầu đầu tiên đã không coi việc tiến hành chiến tranh là quyền của quốc gia, nhưng cũng chưa đưa ra quy định ngăn cấm chiến tranh, mà chỉ kêu gọi các quốc gia “với khả năng có thể” thì ngăn ngừa nguy cơ dùng vũ lực. Như vậy, trước chiến tranh thế giới thứ 2 những quy định về việc không sử dụng chiến tranh chỉ là những quan điểm, ý tưởng và chưa trở thành nguyên tắc mang tính bắt buộc chung. Từ khi Liên hợp quốc ra đời, với bản hiến chương của mình, Liên hợp quốc đã đưa ra rất nhiều các yêu cầu nhằm mục đích giữ gìn hòa bình và an ninh quốc tế. Tại khoản 4 điều 2 của Hiến chương này quy định rằng: “Trong quan hệ quốc tế, các hội viên Liên hợp quốc không được có hành động đe dọa bằng vũ lực hay dùng vũ lực để chống lại quyền bất khả xâm phạm về lãnh thổ hay nến độc lập chính trị của bất cứ một nước nào, hoặc bằng cách này hay cách khác làm trái với những mục đích của Liên hợp quốc[7]”.

Như vậy, có thể khẳng định rằng, những chủ nhân đầu tiên (mà lịch sử còn ghi chép được) trên vùng đất Nam Bộ chính là những cư dân Phù Nam cổ. Nhà nước đầu tiên trên vùng đất Nam Bộ được thiết lập đó là nhà nước Phù Nam. Vì vậy, sau này, người Khmer là những chủ nhân sau đã tiếp quản vùng đất này.

                                                                                  Trung Kiên