Cuối năm 1923, đầu năm 1924, Nguyễn Ái Quốc đến Liên xô, nhưng ở đây, Người đã không gặp được Lênin bởi Lênin đã từ trần. Dù không gặp được Lênin nhưng sau khi Lênin từ trần, trên Báo Sự thật ngày 27-01-1924 đã đăng bài viết của Nguyễn Ái Quốc với tựa đề “Lênin và các dân tộc thuộc địa”. Trong bài viết này, Nguyễn Ái Quốc đã dành những tình cảm vô cùng kính trọng đối với Lênin: “Khi còn sống, Người là cha, thầy học, đồng chí và cố vấn của chúng ta. Ngày nay, Người là ngôi sao sáng chỉ đường cho chúng ta đi tới cuộc cách mạng XHCN”.
Nguyễn Ái Quốc (người đầu tiên bên trái hàng ngồi) chụp ảnh với một số đại biểu tham dự Đại hội lần thứ V Quốc tế cộng sản của tại Moskva, Nga từ ngày 17-6 đến 8-7-1924. Ảnh tư liệu
Khi ấy, dù sống và làm việc ở Liên Xô song nhiều bài báo do Người viết vẫn tiếp tục đăng trên các báo của Pháp. Bài viết “Chế độ độc đoán ở Đông Dương - Người được bảo hộ và kẻ đi bảo hộ” (Arbitraire en Indochine - Protégés et protecteurs) ký tến Nguyễn Ái Quốc đăng trên báo Người cùng khổ số 16, ra tháng 7 năm 1923. Bài “Ách áp bức không từ một chủng tộc nào” (L' oppression frappe toutes les races) ký tên Nguyễn Ái Quốc đăng trên báo Người cùng khổ số 17, ra tháng 8 năm 1923. Bài “Đội quân chống cách mạng” (L' Armée contre révolutionnaire) ký tên Nguyễn Ái Quốc, đăng trên báo “Đời sống công nhân” (La vie ouvrière), số 226 ra ngày 7 tháng 9 năm 1923. Bài “Nước Nga và Trung Hoa” (La Russie et la Chine), ký tên Nguyễn A. Q. đăng trên báo “Đời sống công nhân”, số 233. Bài “Chế độ thực dân Anh” (La colonisation Anglaise) ký tên Nguyễn Ái Quốc đăng trên báo “Đời sống công nhân” số 235 ra ngày 9 tháng 11 năm 1923.
Ngày 01 tháng 01 năm 1924, người viết bài viết bằng tiếng Pháp, ký tên Nguyễn Ái Quốc, nhan đề “Phong trào công nhân Thổ Nhĩ Kỳ” đăng trên báo Nhân đạo. Bài viết nêu lên sự phát triển của phong trào công nhân Thổ Nhĩ Kỳ, họ đã đánh bại bọn đế quốc, lật đổ ngai vàng của vua chúa nhưng giai cấp tư sản Thổ nhĩ Kỳ đã đoạt lấy thành quả cách mạng đó. Người đã rút ra kết luận quan trọng là: giai cấp vô sản sau cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc thì bắt buộc phải tiến hành một cuộc đấu tranh khác - cuộc đấu tranh giai cấp để tự giải phóng mình và quần chúng lao động.
Ngày 18-4-1924, Người viết bài báo với nhan đề “Liên bang Xô Viết và các dân tộc thuộc địa” đăng trên tạo chí “Thư tín quốc tế”, cơ quan ngôn luận của Quốc tế Cộng sản, bản tiếng Đức, số 46. Tháng 5-1924, Người viết bài viết bằng tiếng"Pháp và ký tên Nguyễn Ái Quốc với nhan đề: “Đoàn kết giai cấp” đăng trên báo “Người cùng khổ”, số 25. Bài viết thuật lại vụ xử án một người công nhân và thuật lại cuộc đấu tranh của công nhân đã buộc tòa phải xử trắng án. Kết luận bài báo này, Người viết: “vậy là, màu da có khác nhau, trên đời này chỉ có hai giống người: Giống người bóc lột và giống người bị bóc lột. Mà cũng chỉ có một mối tình hữu ái là thật mà thôi: Tình hữu ái vô sản”.
Khi ra đi tìm đường cứu nước, người thanh niên Nguyễn Tất Thành đã có mục đích rất rõ ràng là: “Tôi muốn đi ra ngoài, xem nước Pháp và các nước khác. Sau khi xem xét họ làm thế nào, tôi sẽ trở về giúp đồng bào ta”. Năm 1920, khi bắt gặp chủ nghĩa Lênin, câu hỏi Việt Nam nên đi theo con đường nào đã được giải đáp, đó là con đường của Cách mạng Tháng 10 Nga, con đường cách mạng của Lênin.
Những câu trả lời về chọn đường của dân tộc đã được thể hiện rõ trong tác phẩm “Đường Kách mệnh” viết năm 1927. Đây là tài liệu được dùng để đào tạo những người cách mạng Việt Nam Quảng Châu, Trung Quốc. Trong tác phẩm này, những bài học của cách mạng thế giới đã được Hồ Chí Minh đưa ra phân tích để rồi Người rút ra chân lý “Trong thế giới bây giờ chỉ có cách mệnh Nga là đã thành công và thành công đến nơi, nghĩa là dân chúng được hưởng cái hạnh phúc tự do, bình đẳng thật, không phải tự do và bình đẳng giả dối như đế quốc chủ nghĩa Pháp khoe khoang bên An Nam. Cách mệnh Nga đã đuổi được vua, tư bản, địa chủ, rồi lại ra sức cho công, nông các nước và dân bị áp bức các thuộc địa làm cách mệnh để đập đổ tất cả đế quốc chủ nghĩa và tư bản trong thế giới. Cách mệnh Nga dạy cho chúng ta rằng, muốn cách mệnh thành công thì phải dân chúng (công nông) làm gốc, phải có đảng vững bền, phải bền gan, phải hi sinh, phải thống nhất. Nói tóm lại là phải theo chủ nghĩa…Lênin”.
Tán thành Quốc tế ba, đi theo con đường của Lênin, đặc biệt là tất cả những kiến thức, kinh nghiệm thu nhận được ở Liên Xô những năm 1923 - 1924 là tiền đề quan trọng để Nguyễn Ái Quốc vận dụng vào hoàn cảnh Việt Nam, sáng lập Đảng Cộng sản Việt Nam, lãnh đạo Nhân dân Việt Nam đấu tranh giành độc lập, thống nhất đất nước.
Xem kỳ 1: Đến với quê hương cách mạng Tháng 10
Xem kỳ 2: Hành trình trở thành nhà cách mạng “chuyên nghiệp”
Hồng Phúc