Đồng chí Lê Văn Lương tên thật là Nguyễn Công Miều, sinh ngày 28 tháng 3 năm 1912 tại làng Xuân Cầu, xã Nghĩa Trụ, huyện Văn Giang, tỉnh Hưng Yên (xưa thuộc tỉnh Bắc Ninh). Lê Văn Lương xuất thân trong một gia đình nhà Nho thất thế. Anh ruột ông là nhà văn nổi tiếng Nguyễn Công Hoan. Lê Văn Lương theo học bậc Tú tài tại trường Trung học Bưởi Hà Nội. Tại đây, Lê Văn Lương đã có những liên hệ đầu tiên với những người cộng sản nổi tiếng như Ngô Gia Tự, Nguyễn Văn Cừ (người sau này trở thành Tổng Bí thư thứ 4 của Đảng Cộng sản Việt Nam). Cũng như nhiều thanh niên, học sinh đương thời, Lê Văn Lương tham gia bãi khóa để tang chí sỹ yêu nước Phan Chu Trinh. Tháng 6 năm 1925, lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc thành lập Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên tại Quảng Châu, Trung Quốc. Từ 9 thành viên ban đầu, Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên sau đó đã thu hút được nhiều thanh niên ưu tú tham gia tổ chức. Năm 1927, Lê Văn Lương gia nhập Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên và đến tháng 01/1930, ông đã gia Đông Dương Cộng sản Đảng, một trong ba tổ chức cộng sản tiền thân của Đảng Cộng sản Việt Nam.

Năm 1931, đồng chí Lê Văn Lương được cử vào Sài Gòn hoạt động để gây dựng cơ sở. Tại đây, vào tháng 3 năm 1931, đồng chí bị chính quyền thực dân Pháp bắt và giam tại Khám Lớn Sài Gòn. Năm 1933 ông bị kết án tử hình cùng với 07 đồng chí khác. Do nhân dân Pháp đấu tranh mạnh đòi bỏ án tử hình và trả tự do cho tù chính trị ở Đông Dương, ông được giảm xuống chung thân và đày ra Côn Đảo. Trong tù, ông tiếp tục tham gia Ban Chấp hành Đảng bộ nhà tù, cùng các đảng viên lãnh đạo đấu tranh chống lại chế độ nhà tù cho tới tháng 9 năm 1945 khi Cách mạng tháng Tám thành công, cùng với nhiều nhà cách mạng bị thực dân Pháp giam giữ tại Côn Đảo, đồng chí Lê Văn Lương được đón về đất liền.

Ngay khi trở về đất liền, tháng 10 năm 1945, đồng chí được cử làm Ủy viên dự khuyết Xứ ủy Nam Bộ. Đầu năm 1946, đồng chí Lê Văn Lương được được Đảng điều ra miền Bắc. Sau ngày Toàn quốc kháng chiến, đồng chí được cử làm Bí thư Văn phòng Thường vụ Trung ương. Tháng 2 năm 1951, tại Đại hội Đại biểu lần thứ II của Đảng, ông được bầu vào Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam khoá II, Ủy viên dự khuyết Bộ Chính trị, Trưởng Ban Tổ chức Trung ương. Trong suốt cuộc đời hoạt động cách mạng của mình, đồng chí Lê Văn Lương đã được Đảng giao giữ nhiều trọng trách: Bí thư Văn Phòng Thường vụ Trung ương Đảng năm 1947, Trưởng Ban Tổ chức Trung ương từ năm 1948 đến năm 1954 và từ năm 1973 đến năm 1976, Giám đốc Trường Đảng Nguyễn Ái Quốc Trung ương từ năm 1949 đến năm 1956, Phó trưởng Ban Tổ chức Trung ương từ năm 1957- 1959, Bí thư Thành ủy Hà Nội từ năm 1976 đến năm 1986. Đồng chí Lê Văn Lương là Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng các khóa II, III, IV, V; Ủy viên Bộ Chính trị khóa II, khóa IV; Bí thư Trung ương Đảng khóa III; là đại biểu Quốc hội khóa VI và khóa VII.

Là người có nhiều năm làm công tác tổ chức xây dựng Đảng, đồng chí Lê Văn Lương đã có nhiều đóng góp đối với công tác xây dựng Đảng. Trong thời gian giữ cương vị phụ trách công tác tổ chức của Đảng, đồng chí đã tham mưu cho Ban bí thư ban hành nhiều chỉ thị, nghị quyết, thông báo về công tác tổ chức, xây dựng Đảng. Ngay từ rất sớm, đồng chí đã tham mưu cho Ban Bí thư ra Thông báo số 11-TB/TW, ngày 18 tháng 4 năm 1975 của Ban Bí thư quy định về phân công và phân cấp quản lý cán bộ, trong đó nêu rõ trách nhiệm, mối quan hệ trong việc quản lý cán bộ, về chế độ nhận xét đối với cán bộ. Đồng chí Lê Văn Lương cũng đặc biệt quan tâm đến công tác tự phê bình và phê bình trong Đảng.

Gần 70 năm hoạt động cách mạng, đồng chí Lê Văn Lương đã bị thực dân Pháp giam cầm 15 năm tù với những đòn tra tấn dã man, tàn bạo song ông vẫn luôn giữ vững khí tiết người cộng sản, nhất mực trung thành với sự nghiệp cách mạng của Đảng và dân tộc. Trong Cải cách ruộng đất, là thành viên của Ban Cải cách Trung ương, đồng chí Lê Văn Lương đã nhận phần trách nhiệm trong những sai lầm, thiếu sót của cuộc cải cách, thể hiện tinh thần, trách nhiệm, dũng khí của một người cách mạng chân chính.

Hồng Phúc